Drie dagen leven in de bush tussen Suri stam in Omo Vallei

Suri-land, zoals de Suri het zelf noemen, bestaat uit een zee van groen, weelderige bomen en planten, en ligt in de Omo Vallei. Van glooiende valleien en statige bergen tot uitgestrekte savannes. Het lijkt oneindig door te gaan, dit immense, rijk exotische landschap in het Zuiden van Ethiopië. De Suri bevolking heeft een populatie van circa 38.000 en leeft al vele eeuwen in dit gebied.

Kibish

Na uren rijden over onverharde rode wegen vol kuilen, komen we aan bij Kibish, dat bestaat uit meerdere dorpen die zijn vernoemd naar de nabijgelegen gelijknamige rivier. In de omgeving van Kibish leven drie clans, de Tirma (die wij bezoeken), Chai en Bale. Laatstgenoemde spreekt een andere taal.

Begroeting Suri

Wij kamperen met drie andere reizigers midden in de bush vlak bij de rivier. Ondanks dat er niet direct een dorp naast onze beschutte camp site ligt, verschijnen er binnen enkele minuten vanuit de struiken tientallen Suri mensen, omhuld in kleurrijke, traditionele omslagdoeken. Ze hebben de auto’s gehoord of gezien, en komen ons begroeten en helpen. Ook de chief, Tenokoro Bologidani, komt enthousiast aanlopen. Binnen no time ligt alle bagage opgestapeld op de grond en worden de tenten opzet. Op die manier heeft iedereen wat te doen en ontvangen ze hiervoor een klein bedrag.

Om zo min mogelijk de bevolking te verstoren en daadwerkelijk persoonlijk contact te kunnen maken, is het belangrijk om te reizen in kleine groepjes, van maximaal 6 tot 8 mensen. Voor de pandemie werden vooral de beter bereikbare stammen van de Omo Vallei massaal bezocht door toeristen. Dat heeft gevolgen voor dergelijke bevolkingsgroepen, zoals de Mursi bijvoorbeeld. Om meer geld te verdienen, verfraaien ze hun ‘kostuums’ en zichzelf met bloemen bijvoorbeeld op zodanige wijze, dat er minder van hun oorspronkelijke, authentieke cultuur overblijft. Dat kan niet de bedoeling zijn. Bij de Suri is dit gelukkig (nog) niet het geval, mede omdat ze zo afgelegen leven.

Suri man Barkede

Sommige Suri herkennen onze fotograaf, Henk Bothof, direct, zoals Barkede Belemuyi Heragologna. Hij kent Henk vanaf zijn vijftiende. Barkede is inmiddels een man van in de dertig die naar school ging in Missan Teferi en later studeerde in hoofdstad Addis Ababa. Hij spreekt goed Engels. Het was een totaal andere wereld voor hem en hij wilde zo snel mogelijk weer terug naar zijn eigen omgeving. “Mijn oom vond dat ik naar school moest gaan samen met een aantal andere kinderen uit ons dorp. Dat is ongebruikelijk, want jongens moeten het vee hoeden. Door een ongeluk had ik een verwonding aan mijn been opgelopen. Ik had een betere toekomst door naar school te gaan. Ik ben automonteur, maar het liefste verblijf ik hier bij mijn eigen mensen en ga ik op jacht”, vertelt Barkede trots.   ↓

In 2025 verschijnt er een speciaal boek met (gelimiteerde) art prints van Henk Bothof onder uitgever Komma dat volledig gaat over de Suri en zijn band met dit deze gemeenschap. Hierin staan hun schoonheden, rituelen en ceremonies -zoals in dit artikel beschreven- fotografisch en op kunstzinnige wijze centraal. In het boek vormt Barkede de rode draad, als symbool en woordvoerder van zijn stam. Barkede doet zijn verhaal – dat ook wordt vertaald naar het Engels- in zijn eigen lokale taal, die evenals voor vele andere nomadische stammen steeds meer verdwijnt.

Zani Tour & Travel

Je kunt dergelijke inheemse volken niet op eigen houtje gaan bezoeken. Daarvoor zijn een betrouwbare gids die de regio goed kent en lokale tolken noodzakelijk. Ook heb je een goede 4×4 auto nodig en zijn de nodige permits vereist om veilig door dit gebied te kunnen reizen. Wij werken samen met Messay Seifu van Zani Tour & Travel. Deze kleinschalige Ethiopische touroperator komt al jaren bij stammen en kent alle interessante gebieden van het land. Messay onderhandelt op voorhand met de stam waar je verblijft. Tevens is hij een perfecte fixer met een uitstekend netwerk. Alles wordt goed georganiseerd en afgehandeld en veiligheid gaat boven alles.

Krachtig volk

De Suri is een krachtig en trots volk. Ze stralen veel power uit. Dat merk je gelijk wanneer ze je een hand geven. Soms laten ze die hand niet los. Drie keer een schouderduw en de begroeting ‘achali gore’ horen daar ook bij. Het fysieke contact is heel belangrijk voor deze mensen en het is mooi om te zien hoe blij ze zijn om Henk weer te zien. Barkede ziet de fotograaf als familie.

Lipschotels Suri vrouwen

Vooral de vrouwen zijn heel intens en hebben een vastberaden blik in hun ogen. Suri vrouwen zijn een van de weinigen die nog traditionele lipschotels van hout en klei dragen, hoewel de jongere generatie dit steeds minder vrijwillig overneemt. De Mursi stammen doen dit ook. De beroemde tabletten staan symbool voor vrouwelijke schoonheid en identiteit. ->

Inkeping onderlip

Als een meisje de huwbare leeftijd bereikt tussen de 15 en 17 jaar, dan krijgt ze een inkeping in de onderlip die steeds verder opgerekt wordt tot de lipschotel erin past. De doorsnede is minimaal 8 tot 19 centimeter. Hoe groter de lipschotel, hoe meer haar man gerespecteerd wordt in een dorp. De schijven zitten niet permanent vast, want anders kunnen vrouwen moeizaam eten en drinken.

Volledig uitgerekt

We zien diverse vrouwen zonder hun lipschijven en dat ziet er vanuit onze westerse normen en waarden eerder uit als een verminking van het gezicht, want de onderlip is volledig uitgerekt. De vrouwen hier hebben er totaal geen moeite mee.

Vrouwen en meisjes dragen bijna allemaal grote oorbellen waardoor hun oorlellen flink uitgerekt zijn. Ook dit dient als een schoonheidssymbool. Armbanden zijn niet alleen van kralen, sommige zijn ook van koper of goud- en zilverkleurig.

Souvenirs kopen

Op de kampeerplaats en later in een van de grotere dorpen, worden we omringd door vrouwen die ons hun sieraden, kalebassen en bakjes willen verkopen. Zonder onze gids Messay Seifu van Zani Tour & Travel wordt het een chaos. Hij kent de Suri stammen uit deze regio goed en weet juist te onderhandelen zodat iedereen tevreden naar huis gaat. Eén van onze reizigers heeft voordat ze het in de gaten heeft haar hele arm vol hangen met goudkleurige armbanden.  

Poseren maar

Wie stammen bezoekt wil naast persoonlijk contact ook veelal graag de mensen fotograferen vanwege hun authentieke uitdossingen. Dit gaat altijd in overleg met de chief en wordt vooraf besproken met de gids(en) (zie kader onderaan). Tijdens ons bezoek doen we meerdere fotosessies met vrouwen en meisjes. De eerste is een groepsfoto in de prachtige omgeving van de Kibish rivier, met glooiende heuvels en hoge grassen op de achtergrond. Sommige vrouwen hebben hun gezicht beschilderd, anderen dragen bloemen op hun hoofd, wat overigens niet authentiek is. Ze doen dit puur voor de foto.

Henk zoekt een aantal specifieke modellen om te portretteren, maar die bevinden zich in het grotere dorp. Daarom rijden we er met de auto naar toe. Wanneer we arriveren, lijkt het alsof we in een film zijn beland. We worden omringd door tientallen mensen die ons willen aanraken en van alles proberen te verkopen. Gidsen Messay en Barkede houden de menigte wat op afstand.

Honingwijn

We gaan op zoek naar wat vrouwen in een bar, dat als een doolhof overloopt in verschillende kamers met ramen zonder glas. Overal drinken mensen, veelal samen en half giechelend en onder luid volume uit een kalebas of plastic bak. Ze brouwen hun eigen bier en honingwijn. Dat laatste willen sommigen van onze groep ook uitproberen. Er zijn veel Suri die niet goed tegen alcohol kunnen en dat levert de nodige spanningen op. Wij kijken onze ogen uit, hoewel het een intense ervaring is om zo tussen de mensen te zitten. Henk heeft inmiddels wat modellen gecharterd voor een foto shoot en we zoeken met hen een rustige plek op bij een binnenplaatsje.   

Bloed drinken Suri

Voor dag en dauw vertrekken we de volgende ochtend met de auto richting een veekraal waar een aantal mannen en jongens over de koeien waken. We lopen vanaf de weg een stukje de bush in en vinden na tien minuten lopen de kudde, verscholen tussen de struiken. De veehouders trekken rond met de koeien zodat ze voldoende voeding binnenkrijgen en begeven zich daardoor soms best ver van de dorpen. Ze zorgen goed voor het vee, want dat is hun kostbaarste bezit. Ze leven ervan en kunnen in tijden van nood of als iemand gaat trouwen een koe schenken.

We mogen een bijzonder ritueel bijwonen: het bloed drinken. De Suri doen dit omdat ze geloven dat bloed van koeien hun kracht geeft en het vol proteïnen zit. Voorafgaand aan de Donga, een intense wedstrijd van stokgevechten tussen de mannen om indruk te maken op de vrouwen, is het voor hen belangrijk om bloed te drinken. Ook als de kudde te ver van de dorpen af is en er te weinig melk beschikbaar is, wordt er bloed gedronken. Dit ritueel doen ze ook wanneer iemand van een ander ver gelegen dorp langskomt.

De kudde

Gelukkig is het droog, want we moeten goed opletten waar we onze voeten neerzetten omdat de grond is bezaaid met koeienvlaaien. Als er blubber bijkomt, dan wordt het een slippartij. De kraal is nieuw en gemaakt van bladeren en takken zodat de koeien er niet uit kunnen. Sommige koeien zien er erg mager uit. Er is hier weinig gras en ze moeten wel hun kalfjes voeden. Tientallen koeien staan rondom een tweetal vuurtjes. De stieren staan apart. Dit houdt hen warm in de vroege ochtend en dat daardoor verbruiken ze minder energie.

Het ritueel

Twee mannen slijpen een speer met daaraan een scherpe punt, terwijl een kalfje tussen hen in wat ligt te soezen. De dieren zijn vrij mak omdat er altijd mensen bij de kudde zijn. Ondertussen zijn er zeven naakte jongens tussen de zeven en dertien jaar die zich insmeren met as van het vuurtje. Dit is een soort natuurlijke bescherming tegen de zon en vliegen.

Anderhalf liter bloed

Wanneer de mannen klaar zijn, schieten ze de gemaakte pijl met boog van dichtbij in een halsader van een koe zodat het bloed er in rap tempo, maar gecontroleerd uitstroomt. De koe wordt vastgehouden bij haar hoorns en wanneer het kalebasbakje na enkele minuten vol zit met anderhalf liter bloed, laten ze de koe los en smeren ze wat zand of as in de wond zodat het snel stolt.

Zwaar op de maag

Er zijn twee jongens die het bloed mogen drinken. Zij zijn minimaal twaalf jaar, jonger mag het niet gedronken worden. Het kost hen moeite om het vocht weg te krijgen, want het ijzer in het bloed ligt zwaar op de maag. Het laatste beetje gooien ze weg. De koe loopt ondertussen weer tussen de kudde en de jongens voegen zich weer bij de groep.

Verscholen Suri dorpje

Na deze intrigerende ervaring wandelen we onder begeleiding van onze lokale gidsen een stuk omhoog richting een verscholen dorpje. Het ligt prachtig op een heuvel, omringd door groen struikgewas en met uitzicht over de bergen. Hier zijn vrouwen en meisjes bezig om eten voor te bereiden bij gestookte vuurtjes. Met een steen malen ze granen fijn, terwijl kindjes en de oudere vrouwen een beetje rondscharrelen op het erf. We proberen een praatje met handen en voeten te maken of wat woorden te laten vertalen door de gidsen. De meeste mensen zijn naar het andere, grote dorp getrokken waar we eerder de honingwijn dronken. Daar gaan we na de lunch ook naar toe om een aantal modellen te vinden.

Gezellige Suri mama

Dit keer blijven we uit het zicht bij de bar. Er is een wat meer afgeschermd ‘hotel’ met een binnenplaatsje waar het een stuk rustiger is. Hier zijn ook een aantal vrouwen die wel gefotografeerd willen worden. Een gezellige oude mama ontfermt zich over een van onze reizigers, Caroline. Ze heeft een aantal sieraden bij de vrouw gekocht en die wil in ruil voor een biertje de armbanden voor haar buigen zodat ze precies om Carolines polsen passen.

Ondanks dat ze elkaar niet volledig begrijpen door de taalbarrière, kunnen de twee het prima met elkaar vinden. Dat is ook het bijzondere van de Suri, ze zijn heel open en nieuwsgierig. Een beetje brutaal ook, op een grappige manier. Even later drinken ze – als vriendinnen- bier uit hetzelfde schaaltje en lijkt de mama al aardig teut.

Body paint

Wanneer we terug zijn bij de kampeerplaats, horen we dat een aantal mannen en jongens voor ons een body paint ritueel willen uitvoeren. Ze wachten op ons bij de rivier. De Suri doen dit op verzoek, maar normaliter voeren ze dit ritueel uit om een Donga te vieren. Hun bronzen lichamen glinsteren in de zon. Gehurkt naast de rivier, mengen de Suri rood en wit kalkpoeder met water op grote stenen. Vervolgens stampen ze het fijn met een kleinere steen, net zolang totdat het verandert in een vloeibaar papje dat op verf lijkt.

Kalkpatronen

Dan kan de body paint beginnen. De mannen wassen zich eerst nog en smeren hun naakte lichamen vervolgens in met de witte en of rode ‘verf’. In een vloeiende beweging maken ze met hun vingers in een paar minuten fraaie golfpatronen, cirkels, stippen en strepen op hun lijven, waarbij ze in duo’s elkaar ondersteunen voor rug en billen. De kalk droogt snel op, waardoor de kleuren matter en intenser worden. Voor de finishing touch, plaatsen ze handen en hun vingers op verschillende plekken van hun lichaam. Hierdoor wordt het patronenspel wat gevarieerder en spannender.

Mannelijke kracht

Het is een intrigerend schouwspel, zonder dat het een sensuele lading krijgt. Het is pure schoonheid in eenvoud. Wanneer de heren klaar zijn, pakken ze allen een stok en poseren ze voor de camera. Ze tonen graag hun mannelijke kracht. Als de fotoshoot na een half uurtje voorbij is, spoelen de Suri hun kunstwerken van hun lichamen af in de rivier.

Scarificatie Suri

Onze gids Messay heeft nog een laatste ritueel voor ons kunnen organiseren. Er zijn drie jonge vrouwen die een scarificatie willen uitvoeren. De Suri doen dit puur als vorm van schoonheid. Het is een pijnlijk klusje. Eerst maken ze met een stokje, gedoopt in kalk een patroon. Daarna houdt de een degene vast die de scarificatie ondergaat, terwijl de ander met een scherp scheermesje kleine sneetjes in de huid kerft van het patroon. Het meisje dat het ritueel ondergaat durft niet te kijken naar haar arm. Het bloedt flink. De sneetjes drogen op en worden afgedekt met zand, zodat het stolt en niet ontsteekt. Vervolgens verdikt het waardoor er sierlijke littekens ontstaan. Het is eigenlijk een traditionele manier van tatoeëren.  

Reset

’s Avonds tijdens het eten blikken we gezamenlijk terug op drie bijzondere dagen bij deze vriendelijke en eigenzinnige stam. Een kijkje in het leven in de bush is een intense ervaring die diepe indrukken achterlaat en waarbij de samenhang met de natuur onlosmakelijk me elkaar verbonden is. Het zet je Westerse mindset volledig op reset en dat kan heel waardevol zijn.