Je hebt er misschien nog nooit van gehoord, maar het Ice Music Festival van slagwerker Terje Insungset bestaat al bijna 20 jaar. De Noorse muzikant brengt met speciaal gemaakte ijsinstrumenten oergeluiden van moeder aarde tot leven. Dit is een magische ervaring die je nooit meer vergeet. Wij blikken met Flahback terug op ons festivalbezoek in 2017, waar we ons een weekend lang onderdompelden in kou en ijsmuziek.
Tekst: Angelique van Os | Fotografie: Henk Bothof
Het Ice Music Festival is in volle gang en om dit te beluisteren moeten we er wat voor over hebben. De sneeuw knarst en knispert onder de voeten. Onze jassen en broeken schuren langs elkaar. Adem dwarrelt in cirkeltjes omhoog. Het is koud, ruim achttien graden onder nul. Het is bijna volle maan en de sterren staan strak aan de heldere hemel rond het kleine Noorse plaatsje Geilo.
Geilo ligt tussen Oslo en Bergen, gecentreerd rond ski-en natuurgebieden Hardangervidda, Hallingskarvet en Skaupsjøen Hardangerjøkulen. Het is goed bereikbaar met de trein.
Klankconcert
In het speciaal ontworpen iglo-bouwwerk voor het Ice Music Festival heeft het publiek zich inmiddels dicht tegen elkaar aan genesteld. Zachtjes trommelt Terje Isungset met zijn dikke handschoenen op zijn ijsofoon, wat lijkt op een vibrafoon. Het rustgevende ritme ondersteunt de lieflijke Noorse zanglijnen van Maria Skranes. Als een dialoog met meditatieve stilte is elke beweging, elk detail hoorbaar. Het is vooral een klankconcert; terug naar de oergeluiden van moeder aarde. En dat klinkt avontuurlijk en vrij.
IJsconcert
Wie voor het eerst een ijsconcert ervaart, verbaast zich er zonder twijfel over dat alle instrumenten ‘gewoon’ werken. Hoewel, niets is vanzelfsprekend, want aangezien dit natuurlijk handwerk is en zeer beïnvloedbaar door weer en temperatuur, is het afwachten wat het moment brengt.
Uniek concept
De Noorse percussionist Terje Isungset geeft al sinds 1999 concerten met ijsinstrumenten over de hele wereld en heeft daarmee een uniek concept en eigen sound neergezet. Daarnaast organiseert hij ruim dertien jaar zijn Ice Music Festival in Geilo, een dorp van slechts 2500 inwoners waar zijn roots liggen. Het vierdaagse evenement, dat eind januari of begin februari plaatsvindt, is nog altijd kleinschalig. ***
Combinatie met wintersportvakantie
Inmiddels heeft het een schare fanbase en vaste plek gekregen. De initiator wil het evenement exclusief houden, dat is belangrijk voor de sfeer, alsook voor de sound. Echter komen van heinde en verre liefhebbers en nieuwsgierigen af op het Ice Music Festival. Mensen combineren het event met een wintersportvakantie, waarvoor het gebied zich zeer goed leent.
Levensbehoefte
Terje Isungset wil een bepaalde boodschap overbrengen met zijn muziek, want hij voelt zich nauw betrokken bij het creëren en behoud van een duurzame omgeving. “Ik heb veel respect voor andere landen en culturen. Water is één van de vijf essentiële basiselementen, een levensbehoefte. In zoveel landen is (schoon) water geen vanzelfsprekendheid. Het is een voorrecht om met water, sneeuw en daar uit volgend ijs te kunnen werken. Het zijn oerbronnen.”
Water en ijs
De slagwerker vertelt dat toen hij begon met deze concerten, veel mensen zijn boodschap niet serieus namen. Ze zagen niet in dat water elkaar verbindt, want haar aders komen overal ter wereld samen. Insungset: “We moeten water en diens verbondenheid met onze levens koesteren. Gelukkig beseffen veel mensen dit nu beter. Daarnaast heeft water en ijs iets mysterieus, want alleen natuurlijk ijs brengt geluid voort. Met een kettingzaag halen we jaarlijks blokken ijs uit lokale meren. Dat kan elk jaar anders klinken. Het juiste ijs bestaat uit bewegend water, zodat de kans op vervuiling klein is en er geen luchtbubbels zijn. Wanneer water wel vervuild is en bevriest, dan heeft het ook geen klank. Niemand weet de oorzaak hiervan.”
“IJs en water hebben iets mysterieus, want alleen natuurlijk ijs brengt geluid voort”
IJssculptuurkoning
Om het Ice Music Festival te creëren heeft Isungset een internationaal team van vrijwilligers om zich heen verzameld die ruim een maand van ’s morgens vroeg tot ’s avonds laat aan de ijsinstrumenten werken. Onder hen is de Amerikaanse ijssculptuurkoning Bill Covitz. Het is intrigerend om hem aan het werk te zien, met grote kettingzagen, hakmessen, boormachines, beitels en ander zwaar geschut legt hij de laatste hand aan een aantal instrumenten die tentoongesteld zijn op zijn outdoor werkbank. Zijn geheime wapen hierbij is waterlijm. Als onderdelen verbonden moet worden aan elkaar, dan spuit hij het met water dicht, wat direct vastvriest.
Kettingzaag als instrument
Samen met de musici checkt Covitz de basis en de sound van de instrumenten. Hij gaat net zo lang door tot de musici tevreden zijn. “Ik kan de techniek, vorm en structuur creëren, maar ik ben geen muzikant. Mijn kettingzaag is mijn instrument, dus ik ga af op hun aanwijzingen.” Zo brengt Minna Raskinen bijvoorbeeld met ijzerdraad en speciale schroeven de juiste stemming aan bij de IJs-kantele, een soort kleine variant van een harp en traditioneel Fins instrument. “Het is spannend, want we hebben dit nog niet eerder gemaakt. Het blijft altijd een risico om te werken met ijsinstrumenten, maar dat is ook de charme ervan”, aldus Raskinen.
IJsmarimba
Bill Covitz is al sinds het begin betrokken bij het Ice Music Festival. Hij was voorheen chef-kok in een restaurant en is vanuit zijn culinaire achtergrond – waarbij ijssculptuurprojecten vaker ingezet worden voor buffetten en bruiloften- in het vak gerold. Percussionist Arthur Lipner, die evenals Covitz uit Connecticut komt, was de verbindende schakel met Terje Isungset: hij vroeg Covitz een ijsmarimba te maken zodat hij kon studeren voor de eerste editie van het festival, waarvoor hij was uitgenodigd. De ijssculptuurman vond het een uitdaging om een instrument te maken en was gelijk verkocht. Hij reisde mee naar Noorwegen en maakt sindsdien alle instrumenten.
Sprookjesachtig schouwspel
Als we onszelf weer hebben gehesen in vier lagen (thermo)kleding, wandelen we richting het ijspodium. Het halfronde decor gaat op in het witte landschap. Wanneer de duisternis valt en de sfeervolle spots aangaan, ontstaat er een onwerkelijk sprookjesachtig schouwspel. Het is alsof je in de wereld van regisseur Tim Burton bent beland.
Iceodelic trip
Wanneer contrabassist Steinar Raknes de eerste noten plukt en strijkt, begint deze mystieke ‘iceodelic’ trip. We raken bijna in trance door het pulserende, meditatieve ritme, dat langzaam qua intentie toeneemt. Met sound effects tovert de Poolse Grezch Piotrowski donkere klanken uit de ijssaxofoon. We vergeten de kou en laten ons meevoeren door de muziek.
IJskantele
Tijdens het tweede concert is de Finse Minna Raskinen wat zenuwachtig. Ze heeft immers nog nooit op de ijskantale gespeeld. Het geluid doet oosters aan. Tokkelend en plukkend aan de snaren zoekt ze naar klank. Het instrument ontstemt regelmatig. Terje Insungset grapt: “Dit nummer heet Fins stemmen”, waarop Raskinen reageert: “Een veelvoorkomende titel.” Het mag de pret niet drukken, het hoort bij dit eigenzinnig festival.
Familieconcert
Met een strakblauwe lucht en een lekker verwarmend zonnetje, krijgt het ijspodium overdag tijdens een familieconcert een hele andere sfeer dan ‘s avonds. Niet minder mooi, want achter de bühne zijn de fraaie bergen zichtbaar en kleurt het landschap wit. Veel locals en toeristen hebben hun kroost meegenomen en zijn dik ingepakt met blitse zonnebrillen op de neus.
Gemoedelijkheid alom
Bill Covitz geeft een korte demonstratie ijsbeeldhouwen en werkt daarna op het podium stilletjes door aan een ijsharp, terwijl er diverse muzikanten op de bühne verschijnen. Gemoedelijkheid alom. Dat is het mooie van dit festival: de kleinschaligheid en bedrijvigheid van Ice Music Festival in Geilo maken het tot een persoonlijk, laagdrempelig event, waarbij de vriendelijkheid van de mensen en de magische sfeer lang als een warme deken je omarmen.
LET OP: Na het verschijnen van dit artikel, bleek dat de locatie meerdere keren is veranderd. Inmiddels vindt het Ice Music Festival niet meer plaats in Noorwegen, maar in Groenland! Lees hier meer over op de website: icemusicfestival.no.
Erheen
Er zijn diverse vluchten mogelijk naar Oslo of Bergen. Pak je een ochtendvlucht met KLM, dan is er een goede aansluiting met de trein, zodat je eind van de middag arriveert in Geilo. De comfortabele NSB-trein gaat slechts een paar keer per dag, dus goed om van te voren te plannen. Reistijd: vier uur en een van de mooiste treintochten door Noorwegen. Info: klm.com | nsb.no
Hotel
Geilo telt zo’n zeven hotelketens en er zijn vele betaalbare appartementen en huisjes te vinden in de omringende bergen. Wij verbleven in de Highland Lodge. De standaard kamers zijn netjes maar klein. Het hotel heeft een grote funky lobby waar je heerlijk kunt vertoeven. Verder koopt het halve dorp hier vers brood, bij de indoor bakker. En na al die kou ontspant je lichaam in het zwembad, de sauna of met een spa-behandeling. Highlandlodge.no
Food & Winehouse
Op culinair gebied is Hallingstuene het paradepaardje van Geilo. In dit authentieke restaurant, dat ingericht is als drie traditionele intieme Noorse huiskamers, presenteert top-chef Frode Aga lokale specialiteiten met rijke sauzen en wild. De chef is een bekend gezicht onder culli’s in Noorwegen en serveert zelfs specialiteiten alleen op aanvraag. De indrukwekkende wijnkelder omvat meer dan 6000 flessen, hoofdzakelijk uit Frankrijk. Hier kun je ook apart wijnen proeven. Een prijzig restaurant van topniveau! Hallingstuene.no
Met dank aan: Innovation Norway, Visit Geilo (Pål Knutsson Medhus), CherryLab, Terje Isungset en Emile Holba.
Meer info: geilo.no | visitnorway.nl | emileholba.co.uk
