Al drie decennia verricht Dr. Philip Stander baanbrekend wetenschappelijk onderzoek naar de zeldzame woestijnleeuwen van de rauwe Namib woestijn. Dit is de enige plek op aarde waar deze bedreigde katachtigen nog voor komen. ‘Flip’ Stander is zeer toegewijd en gepassioneerd. Met de juiste middelen en apparatuur weet hij een bijdrage te leveren om de populatie van de zeldzame leeuwen te behouden en te laten groeien. Voor ons is hij een Pure Held!
Tekst: Angelique van Os | Fotografie: Philip Stander, Will & Lianne Steenkamp, Henk Bothof
Het noordelijke gedeelte van Namibië was tot de jaren 1950, toen Zuid-Afrika het mandaat kreeg van het land, een zeer onontdekt en rauw gebied. De eerste conservatieprojecten ontwikkelden zich pas in de jaren 1960. Toen werden leeuwen voor het eerst waargenomen op het strand. Maar er was lange tijd te veel onrust door militair ingrijpen en dat kwam het wildlife niet ten goede. Leeuwen waren niet meer dan schimmen, ze waren bijna uitgestorven en werden zelden waargenomen.
Zeggenschap
In 1991 werd Namibië onafhankelijk en de lokale gemeenschappen kregen rechten en zeggenschap over hun leefgebied. De rust keerde terug. Daarbij kregen ze voor het eerst de mogelijkheid om mee te profiteren van natuurconservatie en wildlife en het toerisme kwam op gang.
Zoektocht
Halverwege de jaren ’90 vertrok Philip vanuit Etosha, waar hij als ranger en onderzoeker werkte, naar Namib en Skeleton Coast. Hier waren een aantal woestijnleeuwen waargenomen. Na een zoektocht van bijna twee jaar, trof Philip een troep leeuwen in de bergen aan. Hij besloot hen vanaf dat moment te bestuderen en dat is hij altijd blijven doen.
Onderzoek naar sociaal gedrag
Nadruk bij zijn onderzoek ligt op gedrag, leef- en jaaggewoonten en de populatie. De populatie is van enkele tientallen toegenomen tot 80 à 100 leeuwen, mede dankzij Philips’ baanbrekende onderzoek en de support van onder andere de Wilderness Trust Foundation en Desert Lion Trust. In 1994 behaalde hij zijn PHD aan de Universiteit van Cambridge. Philip Stander’s proefschrift over de evolutie van socialiteit bij katachtigen werd bekroond met de TH Huxley Prize van de London Zoological Society.
Queen
In 1998 zag Philip voor het eerst Queen (Xpl-10), waarmee hij een uitzonderlijke band opbouwde. Hij observeerde haar jaren intensief, van haar geboorte in ’98 tot haar dood in 2014. Zij maakte als jonge leeuwin de oversteek tussen de woestijnvlakte naar de zee, en zorgde ervoor dat haar nakomelingen haar voorbeeld volgden. Dat duurde vijf jaar. En vervolgens 15 jaar, voordat de katten ontdekten dat er eten viel te halen aan de kust.
Rolmodel
De kennis die dieren hebben is enorm belangrijk om te behouden en door te geven aan de volgende generaties. Flip vertelde: “Ze was een uitstekende jager en had een bijzondere tactiek ontwikkeld om in haar eentje een volwassen giraf aan te kunnen vallen en te overmeesteren. Ze was een rolmodel voor de vele welpen die ze (mede) heeft grootgebracht, zoals de beroemde ‘vijf musketiers’, die te zien zijn in de films van Will en Lianne Steenkamp, Vanishing Kings I & II.”
Reconstructie skelet
Nadat de Queen overleden was en hij haar lichaam had geconserveerd, begon Stander acht jaar later met het reconstrueren van haar skelet. Tijdens ons bezoek eind 2022, aan zijn woonplaats Möwe Bay, had hij dit net afgerond. De wetenschapper toonde het hele proces in een time lapse-video. Hij was er erg emotioneel onder.
Foto: Henk Bothof
Mens-dier conflicten
Door de jaren heen heeft Philip veel leeuwen verloren. Het zijn pittige en emotionele jaren geweest. Zo ontstonden er tijdens de pandemie diverse intense mens-dier conflicten. Er was door gebrek aan toerisme minder toezicht van rangers en veel leeuwen stierven aan uitputting door extreme droogte. Ook was er gebrek aan voedsel, waardoor ondanks de immense ruimte in Namibië, boeren met hun vee en de hongerige leeuwen elkaar te vaak troffen in hun leefgebied.
Voorlichting
Namibië kent geen hekbeleid, wat voor de vrijheid en geografische spreiding van dieren een enorme winst is. Het gevaar hierbij is dat mensen steeds vaker het leefgebied van de leeuwen betreden. Philip: “We hebben veel tijd en energie gestoken in voorlichting; hoe mensen moeten handelen als er een leeuw in de buurt is, want een koe of schaap is een makkelijke prooi. En dat ze ons tijdig moeten inseinen voor hulp.”
Vijf musketiers
Helaas gebeurt het te vaak dat leeuwen neergeschoten worden omdat ze te dicht bij het vee komen; dat is de vijf musketiers ook overkomen.” Flip maakte een casestudie over vijf mannetjes afkomstig uit drie nesten die een coalitie vormden. Dit was nog niet eerder gedocumenteerd onder woestijnleeuwen. Hij volgde de welpen vanaf hun geboorte tot vier jaar later aan hun dood.
Vreselijke tragedie
Ondanks al zijn inspanningen- en die van betrokkenen die mens en dier dag en nacht probeerden te ondersteunen, waren de leeuwen uiteindelijk niet te redden. Er was geen externe hulp en bescherming van de overheid. Een vreselijke tragedie volgde toen Philip met zijn kleine team na maanden van onrust kortstondig terug moest naar de bewoonde wereld, ging het mis.
Managementteam
Dankzij Flip is er na dit incident een managementteam samengesteld met ondersteuning van verschillende natuurconservatieorganisaties, zoals het Lion Recovery Fund. Ook heeft hij vanaf 2019 rangers opgeleid om leeuwen beter te monitoren en is er een wet ingevoerd tegen het neerschieten van de dieren. De terugkeer van toerisme is daarbij van groot belang voor de toekomst van de woestijnleeuw.
Kustleeuwen
Philip Stander onderzoekt nu hoofdzakelijk hoe de leeuwen opereren aan de kust. Dat is een unieke verschuiving die betere overlevingskansen biedt. Voor de leeuwenexpert is het een droom om een bijdrage te kunnen leveren aan een betere toekomst van de kustleeuwen met hun uitzonderlijke leefgewoonten en sterke wilskracht.
“Jullie komen hier ook naar toe om de leeuwen te zien, om er meer over te weten. Dat is heel belangrijk voor hun toekomst en voor natuurbehoud. Ik geef inmiddels veel trainingen aan anderen zodat -mocht ik wegvallen- zij mijn werk kunnen voortzetten in gesprek blijven met de lokale bevolking. Ik zal mijn resterende tijd meer doorbrengen met specifiek onderzoek.”
Lions of the Skeleton Coast
Wij hadden het geluk om leeuwin Charlie een middag te kunnen volgen in de drooggelegen rivierbedding van Hoanib, niet ver buiten ons verblijf van Wilderness Skeleton Coast Camp en op zo’n twee uur rijden van Skeleton Coast. Charlie was destijds eenzaam, maar ook veerkrachtig. Ze was onafscheidelijk van haar tante 69, die ze recentelijk had verloren.
Hoofdrol
Charlie speelt samen met haar zusjes Alpha en Bravo de hoofdrol in de nieuwe film, Lions of the Skeleton Coast (2024) van filmmakers Lianne en Will Steenkamp. Dit is de derde film over de woestijnleeuwen die het echtpaar heeft gemaakt in samenwerking met Philip en inmiddels is bekroond met vele Awards.
Oase
De film vertelt het verhaal over de wezenwelpjes Charlie en haar zussen die wisten te overleven door naar het duingebied te trekken aan de rand van Skeleton Coast. Ze stuitten op een prachtige oase waar veel vogels zoals aalscholvers en klein wild leven. Dat werd hun redding, en zo leerden ze jagen in dit gebied. Ook trokken ze naar het strand voor pelsrobben. Wij hopen dat Flip en de filmmakers door het succes van de film meer waardering krijgen voor hun onvermoeibare inzet en de woestijn-, dan wel kustleeuwen een goede toekomst tegemoet gaan.
En aan de hand van het laatste nieuws op Desertlion.info, is de kans groot dat Charlie binnenkort welpjes krijgt, want ze heeft gepaard met een jong mannetje. Er zijn hier veel interessante updates te lezen en er zijn ook veel video’s gepubliceerd.
De film is te zien tijdens het Wildlife Film Festival Rotterdam, van 4 tot met 10 november. Kijk HIER voor meer info over de film.
Zou je de leeuwen en Philip willen ondersteunen?
Dat kan, want samen met Lianne en Will Steenkamp is de Vanishing Kings Foundation opgericht, waar ook Wilderness met financiële middelen bijdraagt aan onderzoeksapperatuur om de leeuwen zo goed mogelijk te kunnen monitoren.
Met het filmkoppel Lianne en Will Steenkamp bracht Philip ook het boek Vanishing Kings, Lions of the Namib Desert uit (2018, HPH Publishing) en de films Vanishing Kings I & II.
Wil je meer lezen over onze trip door Namibië en het bezoek aan Skeleton Coast? Kijk dan HIER.
