IJsland is in allerlei opzichten uniek en intens. Het vulkanische landschap, vol rotsformaties, versteende lavavelden en warm waterbronnen, wordt afgewisseld door majestueuze watervallen, diepe kloven, gletsjers, glooiende heuvels en imposante fjorden met een rijk marine leven. En in het hoge noorden van IJsland heb je al dat moois nog voor jezelf, rijdend langs de Arctic Coast.
Tekst: Angelique van Os | Fotografie: Henk Bothof
Vanaf het vliegveld nabij de IJslandse hoofdstad Reykjavik is de verandering al merkbaar: er is meer verkeer, de autowegen zijn verbreed, en zijn meer tankstations. Ook rijden regelmatig volle bussen voorbij. Het IJsland dat ik tien jaar geleden leerde kennen was op de levendige hoofdstad na rustig en desolaat. IJsland is nog even kleurrijk, ruig en uitgestrekt, maar de bezoekers zijn met hordes toegenomen. Gelukkig geldt dit niet voor het noorden en noordwesten van IJsland. Dit zijn ruwe arctic parels en sinds juni 2019 vliegt Transavia wekelijks naar Akureyri, de vierde grootste stad van IJsland (circa 19.000 inwoners).
Route 1
Wij rijden echter eerst met een busje naar het hoge noorden van IJsland, zodat we het landschap onderweg zien veranderen. Onze vrolijke gids Hjalti Páll Pórarinsson, die werkzaam is voor Visit North Iceland, neemt deels route 1 via de westkust. De bewoonde wereld neemt af, glooiende heuvels en bergen nemen toe. In het noorden wonen circa 50.000 mensen, terwijl de omvang vergelijkbaar is met Nederland. Schapen en IJslandse paarden domineren de uitgestrekte weilanden, aangevuld door een ‘verdwaalde’ boerderij.
Het groene IJsland
Hoe noordelijker we komen, hoe groener het wordt. We zien zelfs lage struiken en her en der een aangeplant bosje. Door het bijzondere geologische ecosysteem, zijn er van nature nergens bossen te vinden. Het zijn gletsjers en vulkanen, dan wel de sporen daarvan, die het landschap domineren. “We hebben de meeste zonuren van IJsland en door de combinatie met waterrijke gebieden, kleurt het landschap groener dan elders in het land”, legt Hjalti uit.
We hebben dan ook mazzel, want vijf van de zes dagen van onze reis is het goed weer. En dat terwijl IJsland bekend staat om het veranderlijke, onstuimige weer. Vier seizoenen in één dag zijn meer regel dan uitzondering. Een wind- en waterdichte jas is dan ook een must, evenals handschoenen en goede wandelschoenen.
“In het noorden hebben we de meeste zonuren van IJsland”
“Dit is IJslands eerste verharde route die buiten de begaande paden loopt”
Traag reizen
Om iets te kunnen begrijpen van de levensstijl van de IJslanders, is het goed om de tijd te nemen. Om traag te reizen door dat landschap van contrasten. Dat kun je het beste doen met een 4×4 landcruiser of een stevige stationwagen. Het is de ruige natuur die hier regeert. Tijd speelt geen rol en dat merk je aan de vriendelijke en relaxte IJslanders. Zeker niet in de zomer, als het 24 uur licht blijft.
Roadtrip Artic Coast Way
Het noorden van IJsland telt vooral kleine vissersdorpjes, veelal gelegen aan idyllische baaien. Hjalti verlaat de gangbare route 1 en neemt de wat meer avontuurlijke Arctic Coast Way. Deze in totaal 900 kilometer tellende route is geopend sinds 2019. De weg kronkelt ter hoogte van de Arctische poolcirkel langs afgelegen wilde kustlijnen, langs robuuste fjorden en doorkruist zes schiereilanden. De Arctic Coast Way stond op nummer 3 van de lijst Best in Europe 2019 van Lonely Planet. “Dit is IJslands eerste verharde route die buiten de begaande paden loopt. We willen mensen kennis laten maken met de pure wildernis van dit gebied, het marine leven en de kleine gemeenschappen die er wonen”, aldus Hjalti.
IJslandse vissersdorpjes
Ondanks dat we in een paar dagen tijd slechts een aantal van de in totaal 21 vissersdorpjes aandoen, is al snel duidelijk dat het aanbod best gevarieerd is per plaats. Zo zijn er restaurants, kleinschalige hotels, geothermische baden, musea tot een rijk marine leven.
Kidka
Beginpunt van de Arctic Coast Way route is voor ons Hvammstangi. Dit dorp is een goed voorbeeld waar meerdere activiteiten te ondernemen zijn en waarbij de organisaties nauw samenwerken. Zo bezoeken we eerst Kidka, IJslands bekendste wolfabrikant. We krijgen een korte rondleiding door het kleine fabriekje, waar slechts tien mensen jaarlijks duizenden truien, dekens en accessoires breien van hoogstaande IJslandse wol.
Zeehondencentrum
In hetzelfde dorp bevindt zich in de kleine haven het zeehondencentrum, The Icelandic Seal Center. Ook dit is een kleinschalige, maar zeer bedrijvige onderneming. Enerzijds bestaat het centrum uit een onderzoeksteam dat veel veldwerk verricht, anderzijds uit een kleinschalig museum, een gift shop, koffiebarretje en reisagent. Een vriendelijke, gepassioneerde medewerker vertelt over de geschiedenis tussen de vissers en de zeehonden, over de jarenlange jacht die in deze regio woedde. Dat zijn grootvader vele zeehonden doodde om te overleven, dan wel om het vlees te exporteren. Met lichte afschuw kijk ik naar de opgezette dieren, de skeletten en vissersattributen. Gelukkig zijn de tijden veranderd en de dieren beter beschermd.
Nieuwsgierige Snuiten
Na de rondleiding gaan we zelf het water op om zeehonden te spotten. Zodra ik me in een waterdicht pak heb gehesen, trek ik mijn nieuwe wollen muts over mijn oren, en ga ik aan boord van een vissersboot van Seal Travel. Deze organisatie verzorgt zeehondentochten in samenwerking met het Seal Center.
Rondom de baai van Hvammstangi leven veel zeehonden. Er staat een gure wind en het begint te druppen. Na een klein kwartiertje varen zien we in de verte de eerste nieuwsgierige snuiten al boven het water uitsteken. Helaas is het een klein groepje, de rest is mogelijk gaan jagen. De dieren die er zijn cirkelen op een afstandje om de boot heen. Het weer wordt slechter, dus keren we om. En door naar de volgende stop.
Robuuste rotsformaties
Onze maag is goed gevuld na een stevige lunch bij het hippe Sjávarborg, waar diverse lokale gerechten op het menu staan. Hjalti herneemt de Arctic Coast Way en stopt langs twee robuuste rotsformaties: Ánastaðastapi en de bekendere Hvitsekur, die vernoemd is naar het nabij gelegen dorp. Om beiden te bereiken, klauteren we vanaf de hoger gelegen weg naar beneden door een verlaten weiland richting het zwarte vulkanisch strand. “Volgens de legende was Hvitsekur een trol die door de zon in steen is veranderd. Wij IJslanders zijn dol op folklore, mythen en sagen en we geloven er heilig in”, zegt Hjalti quasi ironisch.
Bultrug
De volgende dag gaan we wederom het water op; dit keer op zoek naar de walvis. Want de baaien rond Grenivik en Husavik staan bekend als een van de beste plekken in IJsland om ‘s werelds grootste zoogdier te spotten. Wij gaan naar het kleine plaatsje Hauganes, waar sinds 1993 walvistochten te maken zijn. In tweeënhalf uur tijd glijden we richting zee, langs het prachtige Ólafsfjord. We zien zeehonden, vogels en ja, na een klein half uur zien we op slechts vijftien meter van de boot een donkere gestalte opdoemen. De schipper vertelt dat het om een grote volwassen bultrug gaat. Dit is na de Noordse en de Blauwe vinvis de grootste walvissoort.
De boot komt dichterbij en de motor gaat uit. Hauganes Whale Watching vaart op biodiesel waardoor ze hun CO2 uitstoot compenseren door na elke tocht een boom te planten. Daarnaast varen ze met slechts twee eikenhouten boten geschikt voor kleine groepen, dus ook in het hoogseizoen zijn er beperkte trips om de dieren zo min mogelijk te storen.
Kop je onder
Terug naar de bultrug. Het dier komt om de vier keer een halve minuut boven water, waardoor goed zichtbaar is hoe imposant het beest is. Daarna verdwijnt hij vier tot acht minuten in de diepte, om het patroon vervolgens te herhalen. Het is fascinerend om te zien en je moet goed opletten waar hij heen zwemt en opduikt. Na ruim een half uur keren we terug naar de haven en laten we het stille water achter ons.
Pitstop
We trekken verder langs de kronkelende zwarte kustlijn. Hier wisselen uitgestrekte, glooiende graslanden, rotspartijen en fjorden elkaar af. We maken een pitstop bij Öxarjörður, een prachtig uitkijkpunt om papegaaiduikers te zoeken. De schuchtere vogels zwemmen ver beneden ons, maar hun grappige ‘clownsgezichtjes’ zijn direct herkenbaar. We komen geen mens tegen.
Ásbyrgi, oneindig landschap
Ook later bij de kloof van Ásbyrgi, dat onderdeel uitmaakt van hetVatnajökull National Park, is het rustig. Het einde van de klif geeft een fraai uitzicht over het oneindige landschap. Het is een prima plek voor een picknick of gesprek met de Goden, want deze hoefvormige vier kilometer lange kloof zou gecreëerd zijn door de hoeven van de achtbenige hengst van de God Ódin. Het informatiecentrum vertelt echter een ander verhaal: Ásbyrgi is duizenden jaren geleden ontstaan als gevolg van een verwoestende overstroming nadat de vulkaan onder de Vatnajökull ijskap zou zijn uitgebarsten. De geologische sporen van het land van vuur zijn in dit gebied goed zichtbaar.
Mid-Atlantische Rug
IJsland is een van meest actieve vulkanische gebieden op aarde, want eens in de vijf jaar zijn er vulkanische activiteiten. Het maakt daarom onderdeel uit van het dagelijks leven op het eiland. Al die beweging ontstaat doordat IJsland op de top van de Mid-Atlantische Rug ligt, waarbij een scheur in de bodem van 40.000 km lang veroorzaakt is door de scheiding van de Noord-Amerikaanse en Euraziatische tektonische platen. Waar de platen samen komen, verbreedt IJsland zichzelf jaarlijks met 2,5 cm en dat kan voor de nodige uitbarstingen zorgen.
Echo Rocks
Ook de nabijgelegen basalten van Hljóðaklettar zijn lang geleden ontstaan na een vulkanische eruptie. Deze zogenaamde ‘Echo rocks’, die aan weerszijden van de Jökulsá á Fjöllum rivier liggen, zijn pas in 2009 ontdekt. Omringd door de bijzondere, zeshoekige rotsen en spiralen krijg ik bijna het gevoel dat ik op een andere planeet ben beland.
Duistere burchten
Dat geldt ook voor het drukker bezochte Dimmuborgir, vlakbij het Mývatn meer. Deze plek heeft de bijnaam ‘duistere burchten’, vanwege de grauwe, grillige versteende lavavelden die drieduizend jaar geleden zijn ontstaan. Het was niet voor niets het dramatische decor waar de wildlingen van de populaire serie Game of Thrones tijdelijk neerstreek. En Hjalti begint weer te glimlachen, want ook dit is een plek waar de IJslandse folklore leeft: trollen en de Yule Lads (dertien kerstmannetjes) zouden hier leven.
Hete bronnen
Nog een bijzonder natuurfenomeen is Hverir. Deze ‘hete bronnen’ even buiten Mývatn bestaan uit kolkende, borrelende modderkuilen en fumarolen (openingen in de aardkorst). Ze doemen op aan de voet van de Námafjall berg. De zwavelstank is niet te harden, maar wat een prachtig gezicht, al die rookpluimen over dat zanderige gesteente.
Waterkanon
Ook het noorden is rijk aan die andere eyecatchers: imposante watervallen. De regio van Mýtvan is dan ook een goede uitvalbasis voor diverse activiteiten. Zo is Dettifoss de grootste en krachtigste waterval van Europa, waar 200 m3 water per seconde naar beneden klettert. Dichtbij de kern komen betekent zeiknat worden. Mij niet gezien, ik observeer liever van een afstandje. Maar wat voel ik me nietig bij het 44 meter hoge en 100 meter brede waterkanon. Hier is het duidelijk wat drukker, dan bijvoorbeeld bij het ‘kleine’ broertje, Goðafoss. Dat heeft deels met de wat meer verscholen ligging te maken (het is een zijweg aan het begin van de Sprengisandur-route, een zijtak van route 1).
Desalniettemin dendert het turquoise water van de ‘goden’ hier vanaf een plateau van 30 meter breed 12 meter naar beneden en gaat op in de Skjalfandafljót rivier. Het lavaveld schijnt 7.000 jaar oud te zijn en afkomstig van de schildvulkaan Trollandungja. En wie goed luistert hoort misschien een elfje fluisteren, want volgens Hjelti leven die hier ook.
Aldeyarfoss
De climax moet echter nog komen, want Hjelti neemt ons off-road mee naar Aldeyjarfoss. We rijden vanaf het Mýtvan meer zeker een half uur over hobbelige gravelwegen, dieper de Bárðardalur vallei in. Deze weg komt uit in de hooglanden van IJsland. Vanaf een heuvel is het een kleine tien minuten wandelen naar de lager gelegen waterval. Het zijn de donkere, roestbruine basalten die de Aldeyjarfoss nog imposanter maken. Wat een krachtige, intense natuur. Wat een pure ongereptheid. Ik kan er uren naar kijken. Hier in het noorden is IJsland op z’n best. 
IJsland Praktisch
Erheen
IJsland is in een kleine vijftien jaar geleden uitgegroeid tot een populaire reisbestemming. Vooral in de zomermaanden transformeert de inmiddels beroemde zuidelijke route, de Golden Circle, in een toeristische trekpleister. Dit komt mede doordat veel vliegmaatschappijen IJsland aanbieden als stop-over naar de Verenigde Staten. De kans dat je prachtige watervallen Selfoss en Skógaoss nog in alle rust kunt bezoeken is klein.
Vervoer & IJslanders
Reizen in IJsland is het best te doen met een 4×4 landcruiser of een solide stationwagen. Er is geen treinspoor aangelegd op het eiland en bussen rijden hoofdzakelijk in het zuiden. Wie nog langzamer wil rondtrekken kan meerdaagse paardentrek-of wandeltochten maken. Zelf maakte ik een af-wisselende tocht op een IJslander van het sympathieke familiebedrijf Skjaldarvik Ferdapjónusta, even buiten Akureyri. Ze bieden ook meerdaagse trektochten en zijn toegankelijk voor beginners en gevorderden. Je kunt er ook overnachten.
Voigt Travel biedt samen met Transavia van juni tot en met september rechtstreekse vluchten aan van Rotterdam The Hague Airport naar de noordelijke stad Akureyri. Daarnaast zijn er in de winter van 10 februari tot en met 13 maart, twee keer per week vluchten beschikbaar vanaf Schiphol naar Akureryri. Het is ook mogelijk om te vliegen op hoofdstad Reykjavik en per auto naar het noorden te trekken. Er is twee uur tijdsverschil en het is circa drie uur vliegen naar Akureyri.
Voigt is reisspecialist binnen Scandinavië en Noord-Europa. De organisatie verzorgt in samenwerking met lokale partners zoals Visit North Iceland op maat gemaakte (fly & drive) reizen.
Verblijf
Siglo Hotel
Dit chique hotel is inmiddels bekend dankzij de IJslandse NETFLIX-serie Trapped, waarbij diverse scenes afspelen in het hotel en in het door de buitenwereld afgesloten havenstadje Siglufjöður. De accommodatie heeft ruime, sfeervolle kamers met heerlijke bedden. Daarnaast is de lounge-hoek en het warme buitenbad een aanrader. Siglohotel.is
Fosshotel
De ligging van dit luxe moderne hotel is werkelijk prachtig, met uitzicht over het Mývatn meer. De glaswand van het trendy restaurant en loungebar kijkt uit over de adembenemende omgeving, waardoor het bijna lijkt alsof je er in opgaat. Ook de kamers zijn aangenaam en overal is duurzaam hout toegepast.
Aanvullende tips
We hebben ook vier heerlijke spa’s in Noord-IJsland voor je. En voor fotografie- en paardenliefhebbers, het prachtige boek Horses of Iceland.
Dank aan Voigt Travel, Transavia en Visit North Iceland.
