Flashback: pianist Nik Bärtsch over groene muziekstad Zürich

Even heb ik moeite om mijn lachen in te houden. Daar sta ik dan in Zürich, met pianist Nik Bärtsch tegen over me. En met drie andere mensen in een kring en een balletje op mijn hoofd. Ik concentreer me. Dat moet wel, want met mijn arm probeer ik een ander balletje in de lucht te houden. Ik zoek naar balans. De stem van Nik Bärtsch galmt rustig door de kleine zaal. Ik sluit mijn ogen. Het ritme gaat door. Takakakakakatak…. Er komt een accentverschil bij met de voeten. De oefening wordt ingewikkelder. Helemaal wanneer we erbij tellen en cijfers van elkaar hardop aanvullen. Ik raak bijna in trance. “Oké, ontspan weer en zoek je instrument op. Probeer die verschillende lagen nu om te zetten in muziek.”

Zen-funk met Nik Bärtsch

De in Zürich geboren en getogen pianist annex componist Nik Bärtsch nestelt zich achter een drumkit. Hij is begonnen als slagwerker. Dat verklaart waarom zijn ingenieuze muziek ritmisch zo sterk in elkaar zit. Al jaren staat de sympathieke musicus bekend om zijn minimalistische, rituele zen-funk met zijn bands Ronin en Mobile, waarmee hij wereldwijd optreedt. Elke maandag geeft de pianist een concert in Exil (zie kader).

Samenhang

Voorafgaand aan de concerten kunnen geïnteresseerden binnendruppelen voor de workshop. En dat is een bijzondere ervaring. Alles draait om samenhang, om het shiften van patronen en coördinatie; elementen die Nik tot in perfectie uitwerkt met zijn band. Want de uitdaging zit vooral in de organisatie van maatsoorten en patronen die moeten samenvloeien met harmonie. De muziek ligt eenvoudig in het gehoor, maar onder de oppervlakte zitten complexe structuren.

Japanse Aikido

De oefeningen die hierbij ondersteunen zijn voornamelijk gebaseerd op het Japanse Aikido en gyro kinesis (een moderne vorm van balansoefeningen). “Ik probeer tijdens de workshops met groove en meditatieve oefeningen de spieren losser te krijgen. Door contact te maken met het lichaam en zintuigen vanuit een relaxte modus op scherp te zetten, zodat musici elkaar beter aanvullen. Er komt in onze muziek een moment van bewustzijn waarbij alles samenvalt.

Nik Bärtsch’ Awase

Naar dat laatste aspect verwijst de titel van zijn zesde album, Awase. Het is een term die gebruikt wordt in material arts en in de niet-gewelddadige krijgsdiscipline Akido. “Als je live speelt heb je geen tijd om te denken. Dat doe je met lichaamstaal”, vertelt Bärtsch. Bij Aikido draait alles er om op harmonieuze wijze de aanvaller te benaderen. Samen bewegen, zonder leider. Dat is ook essentieel in onze muziek. Het is een kinetische dynamische samenhang, waarbij alles om respect en verbinding draait.”

Nik Bärtsch werkte met Ronin zes jaar aan de plaat Awase (2018). De Band bestaat uit Kaspar Rast (drums), Thomy Jordi (bas) en Sha (sax/basklarinet). Centraal staat het perfectioneren van hun sound. Daarnaast draait alles om de complexe, gelaagde patronen en ritmen in elkaar te laten overvloeien. Om de groep als een collectief te laten klinken, geeft Ronin elke maandag een concert in de Zürichse club Exil, waarvan Nik mede-eigenaar is. Mocht de band op tournee zijn, dan valt een act in van Nik’s eigen label: Ronin Rhythm Records.  

Exil

Die verbinding is duidelijk waarneembaar tijdens concerten van Ronin. Er hangt een relaxte sfeer, die afgewisseld wordt door opperste concentratie. De maandag-avondconcerten (Montags) zijn vanaf 2004 vaste prik. Sinds 2009 organiseert Nik dit in Exil. Ondanks dat het wekelijks een uitdaging blijft om hoge speelkwaliteit te bieden en publiek te bereiken, heeft Ronin inmiddels internationaal aardig wat naam gemaakt. Dusdanig, dat ze in Exil veel (nieuwsgierig) buitenlands en trouw publiek trekken. Dat geeft tevens rust en zekerheid voor Nik, die graag veel tijd doorbrengt met zijn gezin.

Hij woont in het groene hart van de stad. De leefbaarheid in Zürich, met circa 450.000 inwoners, is prettig vanwege al het groen, de meren en de compactheid. Er heerst weinig stress, maar je hebt wel een dikke portemonnee nodig want alles is duur. 

Twee rivieren in Zürich

De pianist neemt ons mee naar een van zijn favoriete plekken. Vlakbij het centraal station en om de hoek bij het Nationaal Museum, komen de twee rivieren, de Limmat en de Sihl, samen. Zürich ligt op ruim 400 meter boven de zeespiegel. De binnenstad is omgeven door water; waar de Limmatrivier het Meer van Zürich verlaat. De naam is dan ook niet voor niets afgeleid van het Keltische woord water. De Limmat strekt zich vanaf de metropool nog 36 kilometer uit tot aan de monding in de Aare en behoort tot het stroomgebied van de Rijn. In voorstad Baden, op slechts 25 kilometer afstand, welt zelfs water op van 47 graden Celsius dat ontstaat uit 19 zwavelbronnen. Verder is de hippe idyllische stad omgeven door beboste heuvels zoals de Zürich- en Uetliberg. 

Natuurlijk waterbad

Terug naar Nik. We wandelen langs het Platzspitz Park. In de jaren ’80 en ’90 was het een beruchte omgeving en had de bijnaam ‘needle park’, vanwege de vele drugsverslaafden. Nu is het een gewilde plek onder locals, waar mensen hun lunchpauze eten of afspreken met vrienden en familie. We lopen verder over de brug. Nik stopt en zegt: “Je zult straks zien dat het hier volloopt met mensen.” En inderdaad, een half uur later zoeken locals aan de kade een plekje en zitten de terrassen al snel vol. Badkleding komt tevoorschijn en mensen springen vanaf de brug het water in. Binnen no time is het heldere groenblauwe water gevuld met zwemmers.

Gratis natuurbad

Wat verder op, stroomafwaarts, zijn diverse strandtenten te vinden en liggen mensen te zonnen. Het tafereel ademt een bijzonder relaxte sfeer. En dit is slechts één van die bijzondere waterlocaties die Zürich rijk is en nog niet bekend onder de massa. “Het is nooit echt te druk, er is voldoende ruimte. Mensen hebben hier een gratis natuurbad, waar ze een goede work out kunnen doen door tegen de stroom in te zwemmen”, aldus de pianist. 

Tip van Nik

Nik heeft nog een tip. Voorbij het station, in het westen van de binnenstad van Zürich, kun je bij de kruising van Usteribrücke en Gessnerallee via een onopvallend trappetje naar beneden. Hier start de afsplitsing van de Sihl, die tot ver buiten de stad kronkelt. We wandelen tussen oude stadsmuren, hippe gebouwen en lopen onderdoor middeleeuwse bruggen. Het is opvallend rustig; de stadsgeluiden lijken ver weg. We volgen een paar kilometer het heldere water tot aan de compacte  oude Botanische tuin. Tussen de eeuwenoude bomen door zien we een prachtig outdoor rivierzwembad met houten vlonders, dat tevens een aanlegplaats lijkt voor roeiers en of kanoërs.

Gessnergarten

Langzamerhand druppelt het park vol met zakenmensen en winkeliers. Het is lunchtijd. We lopen naar de top van het park, de Gessnergarten. Deze kruiden- en bloementuin heeft een fraai uitzicht over het modern klassieke centrum en is een eerbetoon aan Conrad Gessner, een invloedrijke Zwitserse botanicus, natuuronderzoeker en arts. Wat een stilte. Niet verwonderlijk dat de locals zo relaxt en vriendelijk zijn.

Green marathonroute in Zürich

Voordat we weer omhoog lopen naar de Gessnerallee, gaan we rechtdoor en komen we uit bij de Rio Bar. Dit is het begin- en eindpunt van de Green Marathon Zurichroute. Het parcours is geschikt voor hardlopers van alle niveaus en er is geen tijdsdruk. Je kunt starten met lopen wanneer je wilt en zelfs in secties, verspreid over meerdere dagen de totale lengte van 42 kilometer afleggen. De run loopt  van het centrum tot het meer, door naar de groene heuvels en weer terug. Mocht je slechts een deel willen lopen, dan kun je onderweg stoppen en douchen en brengt het toegankelijke openbaar vervoer je terug naar je beginpunt. 

Scheepswerf

Wij hebben helaas geen tijd noch conditie om een marathon te lopen. We keren even terug naar het plein van Exil in Zürich-West. Voorheen was dit een industrieel gebied. Sinds tien jaar is het volop in ontwikkeling als hippe stadswijk. Met de tram is het slechts een kleine tien minuten rijden naar het centrum. Er zijn vele restaurants en hoge (licht)torens. Ook zit hier de Hogeschool der Kunsten en vind je in het bogencomplex Im Viadukt, een (prijzige) culinaire markthal.

Jazzclub Moods

Grenzend aan hetzelfde plein van Exil zit ook Moods, de grootste (gesubsidieerde) jazzclub van Zwitserland. Moods bestaat sinds 1992 en is in 2016 volledig gerenoveerd. Het ademt de sfeer van een poppodium, met staanplekken en een lange bar. De club is sinds 2000 onderdeel van een voormalige imposante scheepswerf (Schiffbau), waarin ook een theater, restaurant en bar zijn gevestigd. We nemen afscheid van de hartelijke Nik Bärtsch, die aan komt fietsen bij de club.

We begrijpen na vier dagen heel goed dat Zürich zijn thuisbasis is. “Hopelijk zien we elkaar snel weer? En vergeet dan niet je zwemkleding”, grapt Nik. “Uiteraard!”, roepen we in koor. Want de ‘bruisende’ kennismaking met deze waterstad vraagt zonder enige moeite om een nieuwe rendez-vous.